pozyczki-wewnatrzgrupowe

W jaki sposób rynkowo zawrzeć transakcję pożyczki wewnątrzgrupowej?

    Finansowanie wewnątrzgrupowe w formie pożyczek jest powszechnym modelem pozyskiwania kapitału przez podmioty powiązane. Pożyczka wewnątrzgrupowa jest wykorzystywana zazwyczaj do sfinansowania działalności operacyjnej, inwestycyjnej lub finansowej (w celu restrukturyzacji zadłużenia).

    Pożyczka wewnątrzgrupowa w porównaniu do finansowania zewnętrznego pozwala na znaczne odformalizowanie transakcji. W przypadku finansowania zewnętrznego, pożyczkobiorca musiałby podjąć szereg czynności i spełnić określone warunki wymagane przez niezależny bank lub instytucję finansową. Przepływ informacji wewnątrzgrupowych znacznie skraca proces pozyskania gotówki, w porównaniu do transakcji zawieranych z podmiotami niepowiązanymi.

    Pośpiech finansowania może jednak skutkować udzieleniem pożyczki wewnątrzgrupowej, której warunki (w szczególności oprocentowanie) zostały ustalone w sposób nierynkowy.

    Poniżej prezentujemy najważniejsze etapy, które powinny zostać przeprowadzone, zanim pożyczka wewnątrzgrupowa zostanie zawarta.

    Etap 1: Analiza zdolności kredytowej (ratingu) pożyczkobiorcy

    Finansowanie bankowe zostaje udzielone w przypadku wykazania odpowiedniej zdolności kredytowej podmiotu starającego się o środki finansowe (tzw. rating kredytowy). Instytucje finansowe podczas ustalania ratingu kredytowego wykorzystują autorskie modele oceny ryzyka kredytowego dłużnika z wykorzystaniem metod scoringowych. Ze względu na różnice w modelach ratingowych stosowanych przez instytucje finansowe, oferowane oprocentowanie pożyczek dla takiego samego podmiotu może się w większym lub mniejszym stopniu różnić.

    Wytyczne OECD podkreślają istotę odzwierciedlenia indywidualnego ryzyka kredytowego pożyczkobiorcy w transakcjach ustalanych między podmiotami powiązanymi.

    W celu oszacowania ryzyka kredytowego pożyczkobiorcy wystarczające jest przeprowadzenie analizy ekonomiczno-finansowej tego podmiotu. Ocenie powinny zostać poddane m.in.:

    • okres funkcjonowania podmiotu na rynku (start-up, podmiot dojrzały, podmiot kończący swoją działalność gospodarczą);
    • struktura kapitałowa (pasywa) i struktura majątku (aktywa);
    • rentowność ze sprzedaży oraz rentowność operacyjna;
    • roczna dynamika kosztów finansowych oraz roczna dynamika przychodów netto ze sprzedaży;
    • rotacja składników kapitału obrotowego (należności, zobowiązań i zapasów);
    • możliwość ustanowienia zabezpieczenia finansowania na majątku;
    • struktura rachunku przepływów pieniężnych oraz roczna dynamika strumieni gotówkowych;
    • identyfikacja potencjalnych roszczeń podmiotu wobec kontrahentów;
    • identyfikacja przeterminowanych wierzytelności (należności i zobowiązań) wraz z oceną ryzyka odzyskania należności;
    • strategia gospodarcza podmiotu.

    Obiektywna analiza powyższych obszarów pozwala pożyczkodawcy na podjęcie decyzji o udzieleniu finansowania podmiotowi powiązanemu. Należy przy tym podkreślić, że podczas analizy możliwości udzielenia finansowania, powiązany pożyczkodawca powinien uwzględnić wszelkie okoliczności, które byłyby brane pod uwagę przez podmiot niepowiązany (np. niezależny bank) w analogicznej sytuacji.

    Etap 2: Zaprojektowanie pozafinansowych warunków umownych pożyczki w sposób rynkowy

    Jeżeli analiza ekonomiczno-finansowa podmiotu powiązanego wykazała zdolność kredytową pożyczkobiorcy, strony transakcji (przy uwzględnieniu poziomu tej zdolności kredytowej) powinny ustalić warunki planowanej transakcji pożyczki. Poniżej wskazaliśmy zakres warunków umownych pożyczki, które powinny zostać przeanalizowane na potrzeby zawarcia transakcji kontrolowanej:

    • wartość pożyczki – określenie wartości pożyczki powinno zostać uzgodnione między podmiotami powiązanymi w oparciu o przedstawione zapotrzebowanie pożyczkobiorcy na kapitał oraz z uwzględnieniem wartości jego obecnego majątku i zdolności do generowania przepływów pieniężnych w przyszłości. W przypadku, kiedy wartość pożyczki stanowić będzie znaczną część majątku pożyczkobiorcy lub nawet przekroczy tę wartość, podmioty powiązane powinny mieć na uwadze, że niezależny podmiot finansujący – o ile udzieliłby takiego finansowania – oczekiwałby przedłożenia zabezpieczenia finansowego lub przedstawienie założeń strategii gospodarczej, która uprawdopodobni generowanie przez pożyczkobiorcę odpowiednich przepływów pieniężnych zapewniających mu właściwą płynność finansową;
    • waluta pożyczki – waluta pożyczki co do zasady powinna odpowiadać walucie operacyjnej pożyczkobiorcy (tj. walucie, w której pożyczkobiorca generuje istotne przychody netto ze sprzedaży albo ponosi istotne koszty operacyjne lub wydatki inwestycyjne). Jej zgodność pozwala pożyczkobiorcy uniknąć w przyszłości kosztów związanych z różnicami kursowymi wskutek przewalutowania kapitału pożyczki oraz zakupu waluty obcej celem spłaty rat kapitałowych oraz odsetek;
    • występowanie prowizji – jeżeli pożyczkodawca nie dysponuje środkami pieniężnymi odpowiadającymi kwocie pożyczki, może on oczekiwać należnej prowizji z tytułu przeprowadzenia dodatkowych działań skutkujących pozyskaniem kapitału z zewnątrz;
    • okres spłaty pożyczki, w tym harmonogram spłat – ustalenie racjonalnego harmonogramu spłat rat pomoże pożyczkodawcy monitorować jego płynność finansową. Wówczas pożyczkodawca w wyznaczonych okresach będzie spodziewać się wpływów pieniężnych z tytułu spłaty pożyczki. Harmonogram spłat powinien zostać zaprojektowany z uwzględnieniem oczekiwanych przepływów pieniężnych pożyczkobiorcy (zwłaszcza w zakresie wpływów z tytułu sprzedaży z działalności operacyjnej). Zbyt optymistyczny harmonogram spłat może doprowadzić do sytuacji, w której pożyczkobiorca nie będzie w stanie terminowo spłacać zobowiązania. Wtedy całkowity koszt finansowania będzie większy niż zakładany, ponieważ wartość odsetek jest kalkulowana w odniesieniu do bieżącego zobowiązania za okres rozliczeniowy;
    • rodzaj oprocentowania – zastosowanie stałego lub zmiennego oprocentowania, co do zasady, wynika z preferencji stron transakcji w zakresie stabilności poziomu oprocentowania, jak również ekspozycji stron na ryzyko zmiany stóp procentowych;
    • stan wymagalności – pożyczkodawca może oczekiwać postawienia umowy pożyczki w stan wymagalności, co wiąże się z natychmiastowym żądaniem spłaty pożyczki. W przypadku zastosowania takiego warunku umownego, należy w sposób racjonalny określić okres pozwalający na spłatę pozostającego zobowiązania, z uwzględnieniem kwoty zobowiązania oraz zdolnością pożyczkobiorcy do generowania nadwyżek środków pieniężnych;
    • kary i odsetki umowne – podmioty powiązane powinny uwzględnić w umowie sytuację, w której pożyczkobiorca dokonuje nieterminowej spłaty pożyczki lub nie spłaca jej w ogóle. Powszechnym rozwiązaniem jest zastosowanie wobec dłużnika odsetek umownych, których wysokość została określona na poziomie rynkowym zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.  

    Etap 3: Wyznaczenie rynkowego poziomu oprocentowania pożyczki

    W celu określenia rynkowego poziomu wynagrodzenia z tytułu udzielenia pożyczki wewnątrzgrupowej, przed zawarciem transakcji należy przygotować analizę cen transferowych. W zależności od dostępności danych, analiza porównawcza może zostać przeprowadzona metodą porównywalnej ceny niekontrolowanej w wariancie:

    • porównania wewnętrznego – przy założeniu, że pożyczkobiorca lub pożyczkodawca zawierał w porównywalnym okresie podobne transakcje pożyczek z podmiotami niezależnymi; albo
    • porównania zewnętrznego – w przypadku braku odpowiednio porównywalnych transakcji wewnętrznych zawieranych przez podmioty powiązane.

    W każdym z obu powyższych wariantów analizy porównawczej należy przeanalizować elementy transakcji, które wskazują na odpowiednią porównywalność, do których należą:

    • okres udzielenia finansowania;
    • zdolność kredytowa (rating) pożyczkobiorcy;
    • waluta pożyczki;
    • rodzaj oprocentowania (stałe / zmienne);
    • okres zapadalności transakcji.

    Ponadto w przypadku analizy porównawczej przygotowanej w wariancie porównania zewnętrznego, istotnymi kryteriami mogą okazać się branża pożyczkobiorcy i obszar geograficzny jego działalności operacyjnej.

    O&W Analytics zapewnia kompleksowe przygotowanie analizy porównawczej dla transakcji pożyczek wewnątrzgrupowych. W tym celu korzystamy z komercyjnej bazy danych finansowych, w której przy uwzględnieniu powyżej przedstawionych kryteriów weryfikujemy zdolność kredytową pożyczkobiorcy oraz identyfikujemy porównywalne transakcje pożyczek zawierane przez podmioty niezależne. W ostatnim etapie analizy porównawczej określamy rynkowy poziom oprocentowania dla pożyczki wewnątrzgrupowej.

    Etap 4: Raportowanie warunków umownych pożyczki w informacji o cenach transferowych (TP-R)

    Ustalone przez podmioty powiązane warunki umowne zostaną w praktyce zweryfikowane podczas złożenia informacji o cenach transferowych (formularz TP-R). Formularz TP-R wymaga zaraportowania szczegółów dotyczących nie tylko ustaleń dokonywanych przez podmioty powiązane, ale i w zakresie faktycznego przebiegu transakcji pożyczki w trakcie analizowanego roku podatkowego.

    Formularz TP-R przewiduje zaraportowanie między innymi następujących informacji dla transakcji pożyczki wewnątrzgrupowej:

    • wartość części kapitałowej pożyczki;
    • wartość zadłużenia;
    • wartość odsetek naliczonych w roku podatkowym;
    • wartość odsetek zapłaconych w roku podatkowym;
    • wartość kompensat;
    • źródło danych zastosowanych podczas przygotowania analizy cen transferowych;
    • metoda weryfikacji ceny transferowej;
    • sposób kalkulacji oprocentowania pożyczki, w tym rodzaj oprocentowania;
    • oprocentowanie pożyczki;
    • wartość rynkowego oprocentowania pożyczki wynikająca z analizy porównawczej.

    Powyższe dane transakcyjne pozwalają ocenić organom podatkowym, czy podmioty powiązane ustaliły oprocentowanie pożyczki w sposób rynkowy. Ponadto podmiot powiązany raportuje także wartość zadłużenia w odniesieniu do wartości pożyczki, a zatem jest to informacja o postępie spłaty zobowiązania, co pozwala pośrednio zidentyfikować ryzyko braku zdolności kredytowej pożyczkobiorcy oraz ryzyko nieuzasadnionego przyznanie finansowania wewnątrzgrupowego. Powyższe ryzyko może być następnie dodatkowo analizowane, poprzez porównanie wartości odsetek naliczonych z zapłaconymi.

    Z perspektywy przepisów o cenach transferowych istotne jest zaprojektowanie transakcji pożyczki wewnątrzgrupowej w sposób, który skutkować będzie ustaleniem warunków umownych i wynagrodzenia na poziomie rynkowym. Łatwość zawierania transakcji kontrolowanych powoduje, że podatnicy zapominają o przyszłych konsekwencjach wynikających z przeprowadzenia transakcji na warunkach nierynkowych. Działania w zakresie weryfikacji zdolności kredytowej pożyczkobiorcy, ustalenia rynkowych warunków umownych oraz określenia rynkowego poziomu wynagrodzenia stanowią obowiązkowe kamienie milowe podczas zawierania transakcji pożyczki przez podmioty powiązane i ograniczają ryzyko doszacowania dochodu.


    Autor:

    Malwina Minta
    Manager
    O&W Analytics
    malwina.minta@ow-analytics.com