Z końcem 2021 r. ulegnie wygaszeniu publikacja wartości stopy referencyjnej LIBOR dla kredytów udzielanych przez lata w funtach brytyjskich, frankach szwajcarskich, euro i jenach japońskich. W przypadku dolara amerykańskiego wygaszenie publikacji stopy referencyjnej LIBOR nastąpi do połowy 2023 r. 

Zmiana na została potwierdzona w komunikatach reprezentantów Banku Anglii (Bank of England) oraz Brytyjskiego Urzędu Nadzoru Finansowego (FCA)¹: 

Dzisiejsze zapowiedzi oznaczają ostatni etap procesu, który rozpoczął się w 2017 r., aby wyeliminować poleganie na niestabilnych stawkach LIBOR i zbudować solidniejsze podstawy systemu finansowego. Ponieważ pozostało niewiele czasu, moje przesłanie do firm jest jasne – działajcie teraz i zakończcie proces transformacji do końca 2021 r. – powiedział Gubernator Bank of England Andrew Bailey. 

Dzisiejsze komunikaty dają pewność co do tego, kiedy zakończą się panele dotyczące stopy LIBOR. Publikacja większości indeksów LIBOR zakończy się w tym samym czasie, w którym zakończą się panele. Uczestnicy rynku muszą teraz dokończyć swoje plany przejścia – powiedział Prezes FCA Nikhil Rathi. 

Zgodnie z przyjętym harmonogramem stopa LIBOR ma zostać wygaszona: 

• LIBOR CHF, LIBOR EUR (wszystkie terminy) – z końcem 2021 r.;  
• LIBOR GBP, LIBOR JPY (wybrane terminy) – z końcem 2021 r.;  
• LIBOR USD (wybrane terminy) – z dniem 30.06.2023 r.  

Jednym z powodów tej decyzji było podważenie zaufania do stawek LIBOR, poddawanych manipulacjom przez banki uczestniczące w procesie ich ustalania, co rzutowało na wysokość oprocentowania finansowania dłużnego. Z tego powodu FCA podjął działania ograniczające ich wpływ na kształtowanie wspomnianej stopy referencyjnej. Skutkiem tych działań jest opracowanie alternatywnych stawek referencyjnych wolnych od ryzyka (RFRs – ang. risk free rates), w tym: 

• SONIA (Sterling Overnight Index Average) dla funta brytyjskiego; 
• SOFR (Secured Overnight Financing Rate) dla dolara amerykańskiego; 
• ESTR (Euro Short-Term Rate) dla euro; 
• SARON (Swiss Averaged Rate Overnight) dla franka szwajcarskiego; 
• TONA (Tokyo Overnight Average Rate) dla jena japońskiego. 

Kredytobiorcy oraz banki wciąż zastanawiają się, w jaki sposób będą kalkulować oprocentowanie finansowania dłużnego oparte wcześniej na stopie referencyjnej LIBOR, która nie będzie aktualizowana i publikowana.  

Przed podobnym wyzwaniem, choć często może jeszcze nieświadomie, stoją podmioty powiązane, które zawarły finansowe transakcje kontrolowane z wykorzystaniem stopy referencyjnej LIBOR na potrzeby kalkulacji rynkowego poziomu wynagrodzenia.  

Podmiotom powiązanym zostało zatem zaledwie kilka miesięcy, aby dostosować swoje finansowe transakcje kontrolowane do globalnej zmiany. 

Naszej uwadze nie mogą również umknąć ostatnie opinie dotyczące zmian innych stóp referencyjnych (w tym WIBOR), które zostały przedstawione przez prezesów dużych banków podczas Kongresu Wskaźników Referencyjnych Stopy Procentowej²:  

W krótkim i średnim terminie WIBOR przetrwa, natomiast biorąc pod uwagę światowe trendy trzeba się przygotować na to, że w długim terminie może zostać zastąpiony przez risk free rates. – powiedział wiceprezes mBanku Marek Lusztyn. 

Czy mamy do czynienia w przyszłości z risk free rate (RFR) jako wskaźnikiem podstawowym? Oczywiście, że tak (…) w takim kierunku idzie świat. – powiedział Prezes Banku Pekao Leszek Skiba.  

Jestem optymistą, jeżeli chodzi o WIBOR. Myślę, że ma on potencjał, żeby się utrzymać. – powiedział Wiceprezes BGK Paweł Nierada. 

Na ten moment nie są znane dokładne szczegóły zastąpienia wspomnianych powyżej stóp referencyjnych.  

W praktyce można się spodziewać, że banki i instytucje finansowe, w przypadku braku zewnętrznych regulacji, albo zastąpią LIBOR nową stopą referencyjną, albo (aby przyspieszyć proces dostosowania się do nowych uwarunkowań gospodarczych) dokonają zmiany sposobu oprocentowania zobowiązań z wykorzystaniem już istniejących   stóp procentowych. Poniżej przedstawiamy rekomendowany plan działania dla podmiotów powiązanych, który z uwzględnieniem dynamicznej sytuacji na rynku finansowym zapewni bezpieczeństwo z punktu widzenia przepisów o cenach transferowych. 

Analiza warunków umownych w transakcjach kontrolowanych

Podatnik powinien przeanalizować aktualne umowy pożyczek i pozostałych wewnątrzgrupowych umów finansowania, aby sprawdzić, czy wartość odsetek jest kalkulowana w oparciu o LIBOR.  

Stopa referencyjna LIBOR może być także wykorzystywana w innych ustaleniach wewnątrzgrupowych, które nie muszą dotyczyć bezpośrednio transakcji finasowania.  

LIBOR może być traktowany jako jeden z elementów składowych w różnego rodzaju opracowaniach finansowych na potrzeby zawarcia transakcji kontrolowanych, np. jako stopa zwrotu wolna od ryzyka, która składa się na średni ważony koszt kapitału (WACC) i jest wykorzystywana m.in. na potrzeby tworzenia biznesplanów, wycen wartości niematerialnych i prawnych oraz innych dóbr. 

Renegocjacja warunków umownych bazujących na stopie referencyjnej LIBOR 

Po identyfikacji umów i ustaleń wewnątrzgrupowych dotyczących transakcji kontrolowanych (w szczególności transakcji finansowych) bazujących na stopie referencyjnej LIBOR, podmioty powiązane powinny dokonać renegocjacji umów będących podstawą realizacji tych transakcji.  

Przy okazji renegocjacji umów należałoby również zastanowić się, czy pozostałe warunki umowne mogą pozostać bez zmian. Powyższa analiza powinna zostać dokonana zwłaszcza w sytuacji, kiedy od momentu zawarcia transakcji kontrolowanej zmieniło się istotnie otoczenie ekonomiczne stron transakcji lub w sposób istotny zmianie uległa zdolność kredytowa podmiotu (tzw. rating).  

Często długoletnie umowy finansowania między podmiotami powiązanymi nie są weryfikowane pod kątem obecnej sytuacji gospodarczej, sytuacji finansowej dłużnika i jego zdolności do obsługi długu. Łatwość zawierania umów pożyczek wewnątrzgrupowych powoduje, że co do zasady, podmioty powiązane nie uzależniają poziomu oprocentowania od kondycji finansowej dłużnika, co zwyczajowo jest praktykowane przez zewnętrzne instytucje finansowe, które w przypadku umów kredytowych definiują kowenanty.  

Należy pamiętać, że transakcje pomiędzy podmiotami powiązanymi powinny odzwierciedlać warunki, jakie byłyby skłonne przyjąć podmioty niezależne realizujące daną transakcję w warunkach porównywalnych. Trzeba zatem podkreślić, że w przypadku powyżej wspomnianej renegocjacji warunków umownych konieczna jest analiza racjonalności zawarcia transakcji z punktu widzenia obu jej stron. 

Określenie „nowych” rynkowych warunków umownych  

Rezultatem renegocjacji warunków umownych będzie wypracowanie przez podmioty powiązane konsensusu i zdefiniowanie nowych wstępnych warunków umownych. Brak niezależności nakłada jednak na podmioty powiązane zawarcie transakcji kontrolowanej na warunkach rynkowych. W tym celu konieczne będzie sporządzenie analizy cen transferowych, która wskaże rynkowy poziom wynagrodzenia dla finansowej transakcji kontrolowanej z uwzględnieniem zdolności kredytowej dłużnika. 

Dokumentacja zmian

Przebieg transakcji kontrolowanej, objętej powyżej opisanymi zmianami warunków umownych powinien zostać właściwie udokumentowany w następujących obszarach: 

• przygotowanie raportu z analizy cen transferowych, wskazującej na rynkowy poziom oprocentowania w transakcji finansowej; 
• zawarcie przez podmioty powiązane aneksu do umowy finansowania wewnątrzgrupowego, który zmienia sposób kalkulacji wynagrodzenia w oparciu o wyniki analizy cen transferowych; 
• w przypadku istotnej wartości finansowania (tj. powyżej 10 mln PLN) konieczna będzie także zmiana lokalnej dokumentacji podatkowej w zakresie prezentowanych umów oraz sposobu kalkulacji ceny transferowej. 

*** 

Można zatem śmiało stwierdzić, że powyższe zapowiedzi będą wyzwaniem dla wielu grup kapitałowych wykorzystujących stopę LIBOR do ustalania wynagrodzenia w transakcjach wewnątrzgrupowych.   

---

Autorzy:

Malwina Minta
Manager
O&W Analytics
malwina.minta@ow-analytics.com