Benchmark, czyli punkt odniesienia, pozwala na dokonanie porównania między badanym podmiotem a innymi podmiotami funkcjonującymi na rynku w wybranym obszarze analizy.

Analiza porównawcza (benchmarking) znajduje szerokie zastosowanie w biznesie. Jej wyniki pomagają zorientować się, jaką pozycję na rynku ma przedsiębiorstwo oraz poznać jego mocne strony i obszary, które wymagają poprawy. Porównanie z konkurencją może ułatwić podejmowanie strategicznych decyzji. Benchmark wykorzystywany jest także w celu wybrania potencjalnych podmiotów do współpracy albo na potrzeby transakcji M&A.

Benchmarking w podatkach

Czy analiza porównawcza znajduje zastosowanie w podatkach? Zdecydowanie tak. Zgodnie z zasadą ceny rynkowej (Arm’s length), ceny transferowe w transakcjach między podmiotami powiązanymi muszą odpowiadać cenom rynkowym. Jeśli organ podatkowy uzna, że ceny zastosowane w transakcji kontrolowanej odbiegają od cen rynkowych, to podatnik może ponieść sankcje związane z nieuzasadnionym zaniżeniem dochodu lub zawyżeniem straty. Obrona rynkowości cen transferowych spoczywa w całości na podatniku. Od 2019 roku obligatoryjnym elementem dokumentacji TP jest analiza cen transferowych. Jej celem jest wykazanie, że niezależne podmioty w porównywalnych okolicznościach zawarłyby transakcję na tych samych warunkach. Jednak w niektórych przypadkach przygotowanie benchmarku jest niemożliwe, ze względu na brak danych o transakcjach porównywalnych. Wtedy analiza cen transferowych jest zastępowana analizą zgodności, która przedstawia argumenty za tym, że podatnik zastosował w transakcji kontrolowanej warunki zgodne z rynkowymi.

Kiedy występuje obowiązek dokumentacyjny?

Lokalna dokumentacja cen transferowych (local file) jest wymagana przy każdej transakcji kontrolowanej o charakterze jednorodnym.

Jej wartość netto w danym roku obrotowym musi przekraczać następujące progi wartościowe:

• 10 mln zł dla transakcji finansowych,
• 10 mln zł dla transakcji towarowych,
• 2 mln zł dla transakcji usługowych,
• 2 mln zł dla pozostałych transakcji,
• 100 tys. zł dla transakcji zawieranych z podmiotami mającymi siedzibę w tzw. rajach podatkowych.

Dokumentacja lokalna prezentuje zasady, na których została zawarta transakcja kontrolowana. Należy ją sporządzić do końca 9 miesiąca po zakończeniu roku podatkowego. Od 2019 roku obligatoryjnym elementem lokalnej dokumentacji cen transferowych jest analiza porównawcza lub analiza zgodności. Wcześniej obowiązek przeprowadzenia analizy dotyczył tylko podmiotów, których przychody lub koszty w roku poprzednim wyniosły co najmniej 10 mln EUR.

Benchmark – krok po kroku

Analizy porównawcze są wykonywane zarówno przez podatników, jak i przez organy podatkowe, które weryfikują rynkowość transakcji między podmiotami powiązanymi. Analizę cen transferowych należy aktualizować nie rzadziej niż co 3 lata. Jeśli zmiana otoczenia ekonomicznego w stopniu znacznym wpływa na analizę, aktualizacji można dokonać w roku wystąpienia tej zmiany.

Jak sporządzić benchmark?

Przed przystąpieniem do sporządzenia benchmarku należy dokładnie przeanalizować transakcję kontrolowaną. Przygotowanie benchmarku powinny poprzedzić następujące działania:

• określenie rodzaju powiązań stron transakcji kontrolowanych;
• zdefiniowanie profili funkcjonalnych pełnionych w transakcji przez podmioty powiązane, w tym dokonanie analizy funkcjonalnej;
• weryfikacja warunków transakcji kontrolowanej wynikających z formalnych zapisów umownych a następnie ich porównanie z faktycznym przebiegiem transakcji;
• analiza sposobu kalkulacji ceny transferowej przez podmioty powiązane w transakcji kontrolowanej.

1. Wstępna analiza transakcji kontrolowanej w oparciu o powyżej wskazane działania

Pozwala ona analitykowi określić właściwe kryteria, które pozwolą zidentyfikować dane porównawcze niezbędne do przygotowania benchmarku oraz możliwy będzie wybór wskaźnika finansowego (profit level indicator) oraz weryfikacja rynkowości ceny transferowej.

2. Wyszukanie danych porównawczych

Na potrzeby benchmarku można wykorzystać dane wewnętrzne lub zewnętrzne. Jeśli podmiot dokonuje analogicznych transakcji z podmiotami powiązanymi i niepowiązanymi, to na potrzeby weryfikacji rynkowości ceny transferowej, podatnik może skorzystać z danych wewnętrznych. W przeciwnym razie należy wykorzystać zewnętrzne źródła danych, do których należą najczęściej komercyjne bazy danych oraz notowania giełdowe (np. cen surowców).

3. Metoda porównania cen transferowych

Jest ona uzależniona od sposobu ustalania ceny transferowej przez podmioty powiązane od rodzaju danych porównawczych.

Ustawodawca przewidział 5 metod:

• porównywalnej ceny niekontrolowanej,
• ceny odsprzedaży,
• koszt plus,
• marży transakcyjnej netto,
• podziału zysku.

Wynikiem przeprowadzonej analizy porównawczej jest najczęściej liczbowy przedział wartości (np. przedział międzykwartylowy). Odnoszona jest do niego wartość ceny transferowej, przedstawiona za pomocą wybranego wskaźnika finansowego. Jeżeli mieści się ona we wskazanym przedziale wynikającym z benchmarku, to można uznać, że transakcja kontrolowana została zawarta na warunkach rynkowych.

Jakie podmioty mogą korzystać ze zwolnień i uproszczeń?

Z przygotowania dokumentacji cen transferowych (w tym analizy cen transferowych) zwolnione są:  

• podmioty, które zawierały transakcje kontrolowane wyłącznie z podmiotami krajowymi. Warunkiem jest to, że obie strony nie korzystały ze zwolnienia podmiotowego z opodatkowania z tytułu działalności w Specjalnej Strefie Ekonomicznej oraz z ulgi na wsparcie nowych inwestycji i nie poniosły straty podatkowej w analizowanym roku podatkowym.
• transakcje, których wartość w całości trwale nie stanowi przychodu ani kosztu uzyskania przychodu. Nie dotyczy to transakcji finansowych, kapitałowych oraz dotyczących inwestycji, środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.
• podmioty, które zawarły uprzednie porozumienie cenowe z organem podatkowym (APA – advance pricing agreement). Podmioty, które korzystają ze zwolnienia wciąż są zobligowane do złożenia informacji o cenach transferowych TPR.

Istnieją także przypadki, w których podatnik może skorzystać z uproszczenia i przygotować local file bez analizy cen transferowych. Służy do tego mechanizm bezpiecznej przystani cen transferowych, tj. safe harbour. Uproszczenie dotyczy umów o niskiej wartości dodanej i umów pożyczek, w tym kredytów i emisji obligacji, przy czym podatnik musi spełnić określone przez ustawodawcę warunki w zakresie wysokości ustalonej ceny transferowej. Uproszczenie safe harbour nie jest dostępne dla podmiotów, których siedziba znajduje się na terytoriach ze szkodliwą konkurencją podatkową.

Wniosek? Analiza porównawcza lub analiza zgodności to obowiązkowy element lokalnej dokumentacji cen transferowych

Ustawodawca przewidział zwolnienia i uproszczenia, ale safe harbour dotyczy niewielkiej grupy transakcji kontrolowanych. Podatnicy zwolnieni z obowiązku przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych wciąż są zobligowani do złożenia informacji TPR.

Benchmarking pełni ważną rolę w zarzadzaniu ryzykiem podatkowym. Warto przygotować analizę cen transferowych, aby samodzielnie zweryfikować rynkowość rozliczeń podmiotów powiązanych. Właściwy mechanizm rozliczeń transakcji kontrolowanych zapewnia podatnikom uzyskanie sprawiedliwego i uzasadnionego poziomu rentowności.

Oprócz dokumentacyjnej roli benchmarku, pełni on także funkcję kontrolną, która pozwala na identyfikację odchyleń ceny transferowej od praktyki rynkowej, występującej w aktualnym otoczeniu ekonomicznym. Co ważne, przygotowana analiza cen transferowych nie chroni przed potencjalnymi sankcjami wynikającymi z zastosowania nierynkowej ceny transferowej przez podmioty powiązane. Jej opracowanie każdorazowo powinno skutkować konfrontacją wartości ceny transferowej zastosowanej w transakcji kontrolowanej z jej wynikami.

Wystąpienie odchyleń w powyższym zakresie powinno zostać poddane analizie, która zidentyfikuje przyczyny wpływające na nie oraz zasadność ich wystąpienia. Potencjalnie może skutkować koniecznością skorygowania warunków transakcji kontrolowanej.

W ramach usług O&W Analytics oferujemy przygotowanie analizy porównawczej (benchmark), zapraszamy do kontaktu.

---

Autor:

Sandra Mrzygłód
Analyst
OW Analytics
sandra.mrzyglod@ow-analytics.com